شکل‌گیری اینترنت به دهه ۱۹۶۰ بازمی‌گردد، زمانی که آژانس پروژه‌های تحقیقاتی پیشرفته آمریکا (ARPA) زیر نظر وزارت دفاع آمریکا، پروژه‌ای برای ایجاد شبکه‌ای به نام ARPANET را آغاز کرد. این شبکه در سال ۱۹۶۹ راه‌اندازی شد و هدف اصلی آن، برقراری ارتباط بین محققان و تبادل اطلاعات بود. در سال ۱۹۷۴، پروتکل TCP/IP معرفی شد که اساس ارتباطات اینترنتی امروزی را تشکیل داد. اینترنت به تدریج گسترش یافت و به شبکه‌ای جهانی تبدیل شد.
نقش ARPANET در توسعه اینترنت چه بود؟
ARPA NET یا ARPANET نقش کلیدی و آغازین در توسعه اینترنت داشت. به‌طور خلاصه:
هدف اولیه: اتصال بین کامپیوترهای مختلف برای تبادل پژوهشی و پشتیبانی از ارتباط امن میان مؤسسات تحقیقاتی در آمریکا بود. ARPANET با بودجه وزارت دفاع (DARPA/ARPA) راه‌اندازی شد تا از نظر علمی و عملی به یک شبکه آزمایشی برای بهبود ارتباطات بین دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی تبدیل شود.
معماری و فناوری‌های پایه: ARPANET از مفاهیم پَس‌کانکشن‌پذیری و بسته‌بندی داده‌ها با استفاده از فناوری پیام (packet switching) بهره می‌گرفت. این رویکرد اجازه می‌داد داده‌ها به صورت قطعات کوچک ارسال شوند و از مسیرهای مختلف عبور کنند تا در صورت قطع یک مسیر، ارتباط قطع نشود.
پروتکل‌های اولیه و انتقال داده: در ابتدا از پروتکل‌های شبکه‌ای ساده و کتابخانه‌های ارتباطی استفاده می‌شد تا دستگاه‌های مختلف بتوانند به یکدیگر پیام ارسال کنند. با پیشرفتها، پروتکل‌های جامع‌تر توسعه یافتند تا بتوانند چندین میزبان را به هم وصل کنند.
الگوریتم‌های مسیریابی و استقلال از فناوری خاص: ARPANET به مرور و با تکامل پروتکل‌ها نقش مهمی در توسعه الگوریتم‌های مسیریابی و استانداردسازی تجربه شبکه ایفا کرد. ایده ارتباط بین شبکه‌ها (Network of networks) و مفهوم اینترنت به‌طور عملی با ARPANET به وجود آمد.
استانداردسازی و نقد هم‌زمان با پیشرفتها: ARPANET در فرآیند استانداردسازی شبکه‌های داده نقش محوری داشت. پروتکل‌های انتقال و ارتباط که در ARPANET آزمایش می‌شدند، به مرور به اصل و مبنای پروتکل‌های اینترنتی تبدیل شدند.
ارتباط دانشگاهی به اینترنت عمومی: با گسترش ARPANET و پذیرش دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی دیگر، مفهوم به اشتراک‌گذاری منابع و دسترسی به اطلاعات بین‌المللی شکل گرفت. در نهایت، با انتشار پروتکل TCP/IP و پذیرش آن در شبکه‌های مختلف، ساختار اینترنت به شکل امروزی‌اش پدید آمد.
اثر بلندمدت: ARPANET به ویژه با معرفی TCP/IP در دهه 1980، استانداردی برای ارتباط بین شبکه‌های مستقل شد که باعث شد شبکه‌های مختلف با یکدیگر به صورت یک جهان واحد (اینترنت) ارتباط یابند. این تحول پایه‌ای برای این شد که هر کاربری یا سازمان بتواند به مجموعه‌ای بی‌پایان از شبکه‌های متصل دسترسی پیدا کند.
پروتکل TCP/IP چیست؟
پروتکل TCP/IP (مخفف Transmission Control Protocol / Internet Protocol) پایه و اساس ارتباطات در اینترنت است.
به زبان ساده، TCP/IP مجموعه‌ای از قوانین و استانداردهاست که تعیین می‌کند چگونه داده‌ها بین کامپیوترها در شبکه (مثل اینترنت) ارسال، دریافت و تفسیر شوند.
TCP/IP مثل زبان مشترکی است که تمام دستگاه‌های متصل به اینترنت (کامپیوتر، موبایل، سرور و غیره) با آن با هم صحبت می‌کنند تا بتوانند اطلاعات را جابه‌جا کنند.
دو بخش اصلی TCP/IP :
1. IP (Internet Protocol) :
وظیفه‌اش آدرس‌دهی است.
هر دستگاه در شبکه یک آدرس IP دارد (مثل آدرس خانه) تا داده‌ها بدانند دقیقاً باید به کجا بروند.
2. TCP (Transmission Control Protocol) :
وظیفه‌اش تضمین رسیدن درست داده‌ها است.
داده‌ها را به بسته‌های کوچک تقسیم می‌کند، شماره‌گذاری می‌کند، می‌فرستد، و هنگام دریافت دوباره کنار هم می‌گذارد.
اگر بسته‌ای گم شود، TCP آن را دوباره ارسال می‌کند.
بنابراین انتقال داده در TCP قابل اعتماد است.
مراحل ساده کارکرد TCP/IP :
کاربر درخواست می‌فرستد (مثلاً باز کردن یک سایت)
داده‌ها توسط TCP به بسته‌های کوچک تقسیم می‌شوند
هر بسته با کمک IP آدرس مقصد را پیدا می‌کند
بسته‌ها در مسیرهای مختلف در اینترنت حرکت می‌کنند
TCP در مقصد بسته‌ها را مرتب و بازسازی می‌کند
داده نهایی به برنامه (مثلاً مرورگر) تحویل داده می‌شود
چه عواملی به گسترش اینترنت کمک کردند؟
عوامل اصلی که به گسترش اینترنت کمک کردند را می‌توان به چند دسته کلی تقسیم کرد:
پیشرفت‌های فنی
- استانداردسازی پروتکل‌ها: استفاده از TCP/IP در دهه 1980 که امکان تبادل داده بین شبکه‌های مختلف را فراهم کرد.
- توسعه فناوری مسیریابی و پروتکل‌های مسیریابی (IP، TCP، UDP) و شبیه‌سازی‌ها و مرورگرهای وب.
- رشد اینترنت خدماتی مانند DNS که نام‌های انسان‌خواندنی را به آدرس‌های عددی ترجمه می‌کند.
- بهبود زیرساخت‌های ارتباطی مانند فیبر نوری، اتصالات پهن‌باند، و فناوری‌های بی‌سیمی.
کارکردهای علمی و پژوهشی
- همکاری بین‌المللی دانشگاه‌ها، مراکز پژوهشی و شرکت‌ها برای اشتراک‌گذاری داده‌ها و منابع محاسباتی.
- پروژه‌های دولتی و خصوصی که بودجه و انگیزه توسعه شبکه‌های پژوهشی را فراهم کردند (به طور مثال ARPANET و مجموعه پروژه‌های مرتبط).
مدل‌های تجاری و اقتصادی
- سرمایه‌گذاری شرکت‌ها در فناوری اطلاعات و زیرساخت‌های اینترنتی (سرورها، پهن‌باند، مراکز داده).
- مدل‌های خدماتی مانند ارائه‌دهندگان اینترنتی با اشتراک‌های ماهانه که دسترسی عمومی به اینترنت را تسهیل کردند.
- رقابت و بازارهای جهانی که باعث کاهش هزینه‌ها و افزایش دسترسی شدند.
پیدایش و گسترش وب و محتوای دیجیتال
- ایجاد وب مرورگرها و زبان‌های برنامه‌نویسی وب (HTML، HTTP، CSS، JavaScript) که استفاده از اینترنت را برای عموم ساده‌تر کرد.
- توسعه موتورهای جستجو و سیستم‌های مدیریت محتوا که دسترسی به اطلاعات را سریع‌تر و کارآمدتر نمود.
- تولید محتوای چندرسانه‌ای (تصویر، صوت، ویدیو) و خدمات ابری که ارزش افزوده بالایی ایجاد کردند.
عوامل اجتماعی و آموزشی
- افزایش سطح آگاهی عمومی درباره فناوری و اینترنت.
- سیاست‌های آموزش دیجیتال و دسترسی به فناوری در مدارس و دانشگاه‌ها.
- گسترش کاربردهای اینترنت در حوزه‌های اقتصادی، بهداشت، دولت الکترونیک و ارتباطات اجتماعی.
پایداری و امنیت
- توسعه روش‌های امنیتی و رمزگذاری برای حفاظت از داده‌ها و حفظ حریم خصوصی.
- استانداردسازی پروتکل‌های امنیتی و بهبود اعتماد کاربران و کسب‌وکارها نسبت به استفاده از اینترنت.
