بر اساس نتایج جستجو، یکی از اشتباهات رایج در طراحی سایت، عدم توجه به دسترس‌پذیری وب‌سایت است. این مسئله به این معنی است که وب‌سایت باید برای همه کاربران، از جمله افرادی با معلولیت، قابل استفاده باشد. همچنین، طراحی غیرحرفه‌ای، که شامل استفاده از رنگ‌های نامناسب، فونت‌های ناموزون، تصاویر بی‌کیفیت و چیدمان نامنظم است، می‌تواند اولین برداشت کاربر را تحت تاثیر قرار دهد. هدف از آگاهی از این اشتباهات، توجه ویژه به آن‌ها در هنگام راه‌اندازی وب‌سایت است.
در اینجا گام‌های عملی و قابل اجرا برای بهبود دسترس‌پذیری وب‌سایت را دسته‌بندی کرده‌ام:
- ساختار قابل دسترس آغاز کنید
- از عناوین معنایی استفاده کنید: از تگ‌های HTML5 مانند
header،nav،main،section،footerاستفاده کنید و به سطوح عناوین منطقی بپردازید (h1تاh6در ترتیب منطقی). - استفاده از نقش‌ها و برچسب‌های ARIA در مواقع ضروری، اما با احتیاط. سعی کنید تا جای ممکن از ویژگی‌های native HTML استفاده کنید و تا زمانی که لازم است از ARIA بهره ببرید.
- متن و رنگ
- متن‌ها را با اندازه و کنتراست مناسب ارائه دهید. میزان کنتراست توصیه‌شده WCAG: نسبت کنتراست حداقل 4.5:1 برای متن عادی و 3:1 برای متن‌های بزرگ.
- از رنگ فقط برای انتقال معنا استفاده نکنید (مثلاً فقط از رنگ برای نشان دادن خطاها استفاده نکنید). از هشدارهای متنی و آیکون‌های مکمل استفاده کنید.
- گزینه‌های بزرگنمایی (zoom) را بدون از دست رفتن محتوا بدهید تا کاربران با اندازه‌های مختلف متن بتوانند بخوانند.
- ناوبری و استفاده‌پذیری
- ناوبری سایت باید قابل استفاده با کیبرد باشد: تمرین کنید تمام عملکردها با Tab/Shift+Tab قابل دسترس باشند و با Enter/Space فعال شوند.
- منوها و فرم‌ها را با تمرین‌های منطقی و قابل پیش‌بینی طراحی کنید.
- هنگام نمایش منوها از نمایشگرهای طولانی استفاده کنید (کشویی یا پاپ‌آپ‌ها را که با کیبرد کار نمی‌کنند کاهش دهید).
- فرم‌ها و ورودی‌ها
- برچسب (label) مرتبط با هر ورودی را استفاده کنید و از
aria-labelیاaria-describedbyبرای توضیحات اضافی استفاده کنید. - خطاهای فرم را به صورت متنی واضح و قابل دسترس نمایش دهید و به کاربران اعلام کنید چه چیزی باید اصلاح شود.
- از مقادیر پیش‌فرض یا placeholder تنها برای راهنما استفاده کنید، نه برای تامین برچسب ورودی.
- تصاویر و رسانه‌ها
- تصاویر را با توضیحات متنی دقیق (alt text) فراهم کنید. اگر تصویر فقط زینتی است،
alt=""بدهید تا برای فناوری‌های کمکی مزاحمت ایجاد نکند. - ویدئو و صوت را با زیرنویس و کپشن در دسترس کنید و امکان کنترل پخش، توقف، حجم و سرعت پخش را بدهید.
- از تصاویر با کیفیت و اندازه مناسب استفاده کنید تا زمان بارگذاری مناسب باشد.
- محتوا و نگارش
- از قالب‌های ساده و ساختارمند استفاده کنید: پاراگراف‌های کوتاه، لیست‌های مرتب، جدول‌های ساده.
- فرمت‌های محتوا را به‌درستی مقیاس‌بندی کنید تا فناوری‌های کمکی بتوانند محتوا را تفسیر کنند.
- کلیدواژه‌ها و زبان متن را روشن کنید تا مرورگرهای صنعتی و ابزارهای خوانش متن راحت‌تر عمل کنند.
- عملکرد و فناوری
- سرعت بارگذاری صفحه را بهینه کنید (فشرده‌سازی، کش، تصاویر بهینه‌شده).
- از جاوااسکریپت به صورت غیرهمزمان استفاده کنید تا محتوای اصلی با فشاری کم بارگذاری شود و تجربه کاربری حفظ شود. از جاوااسکریت فقط اگر لازم است استفاده کنید و به degrade graceful فکر کنید.
- بدون جاوااسکریپت اساسی هم وب‌سایت حداقل عملکردی داشته باشد یا پیغام مناسبی نشان دهد.
- تست و ارزیابی
- از ابزارهای automatic مثل Lighthouse (در Chrome DevTools)، accessibility-score استفاده کنید و مشکلات اصلی را با اولویت حل کنید.
- با keyboard-only کار کنید: همه قابلیت‌ها با Tab/Shift+Tab و Enter/Space کار کنند.
- با افراد دارای معلولیت یا تیم‌های QA با تجربه دسترس‌پذیری تست کنید. بازخورد واقعی از کاربرها بسیار ارزشمند است.
- WCAG 2.1/2.2 را به عنوان استاندارد مرجع در نظر بگیرید و طیف سطوح A/AA/AAA را با اهداف پروژه مشخص کنید.
- معماری اطلاعات و زبان‌های پشتیبانی
- زبان اصلی صفحه را به‌وضوح مشخص کنید (
<html lang="fa">برای فارسی) تا فناوری‌های کمکی بتوانند درست درست parse کنند. - از URLهای معنادار استفاده کنید تا کاربران و ابزارهای کمکی بتوانند به سادگی تشخیص دهند کجا هستند.
- تاریخ، زمان و واحدهای اندازه را با فرمت‌های قابل فهم نمایش دهید.
- نگهداری و بهبود مستمر
- بخشی از فرایند طراحی را به دسترس‌پذیری اختصاص دهید: بررسی‌های دوره‌ای، به‌روزرسانی فایل‌ها، و مستندسازی موارد دسترس‌پذیر.
- واحدهای طراحی و توسعه در طول Sprintها با بررسی دسترس‌پذیری همراه باشند (Definition of Done با معیارهای دسترس‌پذیری).
- گزارش‌های دسترس‌پذیری را از مدیر محصول تا تیم توسعه پیگیری کنید.
